Kijkduin

 

in de spotlight

Soms dan durft deze Oosteuropakundige wel eens klagen over een gebrek aan belangstelling voor de regio. Maar na de ontwikkelingen van de laatste 2 weken begin ik haast opnieuw te hopen op minder belangstelling voor Centraal- en Oost-Europa, de post-Sovjetruimte, het voormalige Oostblok of hoe u het gebied waar ik mij professioneel mee bezig hou ook wil noemen. Het begon met de bomaanslagen in Moskou, daarna gevolgd door de opstand in Kirgizie en vandaag de crash van het met Poolse hoogwaardigheidsbekleders gevulde vliegtuig in Rusland. Wel jammer dat alleen als er veel doden ergens te betreuren vallen, de media geintereseerd is en dan een kans biedt om mijn kennis met de buitenwereld te delen. Zo hoeft het voor mij echt niet. De spotlights mogen weer doven, wat mij betreft. Genoeg geweld, vernieling en verdriet. Volgende keer graag iets leukers graag, Medvedev en Obama die samen de slappe lach krijgen bijvoorbeeld.

Pasen!

Uit Kaliningrad bracht ik prachtige Russische wikkeltjes om paaseieren te versieren mee. Dochterlief ging er woensdagnamiddag mee aan de slag. Mooi resultaat.
Dit jaar valt het Orthodoxe Paasfeest trouwens samen met het onze.

Aan iedereen veel eitjes (verstoppen-)vinden-en-opeten plezier gewenst!

Brieven uit Kaliningrad (9)

Apetrots ben ik op mijn Russische studentjes. Ik werd door de proffen hier, inclusief door de decaan, gewaarschuwd dat ik geen al te hoge verwachtingen moest hebben van het niveau van de studenten. Die had ik eerlijk gezegd ook niet. Het is immers vrij goed bekend dat de Russische universiteiten momenteel worden overspoeld door zonen en dochters van de "nieuwe Russen", de Russen die goed hebben geboerd in de boom die de economie hier de laatste 10 jaar beleefde. Hun ouders zijn welstellend in de zin van HEEL erg rijk en kijken op geen roebel. De kinderen zijn rotverwend en leven in een wereldje waarin ze denken dat je ALLES kan krijgen mits de nodige hoeveelheid geld op tafel te leggen. Corruptie, jawel, tiert hier welig. Alhoewel de president himselve het uitroeien van corruptie tot staatsprioriteit nummer 1 heeft uitgeroepen. Enfin, die ouders en studenten durven dus ook wel te denken dat je een universiteitsdiploma gewoon kan kopen. Dus waarom studeren? Sommige proffen (die zelf geen al te breed loon hebben hier) zijn niet ongevoelig voor die omkooppraktijken. Maar de meeste proffen die ik ken in Rusland roeien met de riemen die ze hebben uit alle macht om dat soort praktijken de kop in te drukken.
Het echte probleem zijn niet die rechtstreekse omkooppraktijken. De meeste academici proberen daar in alle eer en geweten wel aan te weerstaan. Maar er zijn andere, meer indirecte beïnvloedingspraktijken. De uniefs hebben natuurlijk inkomsten nodig en die rijke ouders beseffen dus heel goed dat ze met het inschrijvingsgeld een belangrijke bron van inkomsten vormen voor de uniefs. Hier in Kaliningrad is er een team van jonge, competente proffen die weigeren mee te gaan in het 'geef ze maar snel een goed punt, want de unief heeft het inschrijvingsgeld van deze rijkeluiszoontjes broodnodig". Maar het is een moeilijke strijd. Ik bewonder die docenten oprecht. Zo was ik hier al een paar keer getuige van het feit dat totaal niet gemotiveerde studenten die de lessen niet hebben bijgewoond en ook geen cursus hebben bekeken voor de 5de keer een poging ondernemen om te slagen voor een mondeling examen. Officieel mogen ze maar 3 keer proberen, maar als ze een goede reden hebben (een doktersbriefje is snel 'gekocht'), dan mogen ze meerdere keren blijven proberen. Op een gegeven moment hoorde ik 1 van de proffen zelfs (wanhopig) vragen aan een student: is er dan een stuk van de cursus waar je misschien wel iets over weet, zodat ik daar een vraag over kan stellen??? Meestal eindigde het gesprek met: kom nog maar eens terug als je de cursus wel hebt gestudeerd. Heel frustrerend werken voor die proffen.
Het werkt natuurlijk ook heel demotiverend voor de andere studenten. Er zijn immers ook oprecht geïnteresseerde studenten, maar als er zo'n sfeertje hangt van meer bezig zijn met kleren en gsm's dan met de cursus, slaat dat snel over op de hele groep. Er zijn ook zogenaamde 'contractstudenten'. Zij hebben een beurs gekregen om te studeren op basis van hun goede punten. Dat zijn meestal wel gemotiveerde studenten, maar die krijgen dan van de anderen snel het label 'nerds' opgeplakt. Zonder te weten wie de 'budgetstudenten' (betalende) en 'contractstudenten' (met beurs) zijn kan ik van de studenten in mijn groep ook vrij goed inschatten wie tot welke groep behoort.
Maar zelfs de "verwende nesten" zijn van een goed niveau in mijn klas. Ik heb het echt getroffen met hen. Tja, het feit dat ze naar een keuzevak, in het Engels dan nog, komen toont natuurlijk al wel aan dat ze een zekere graad van motivatie hebben. Eerst waren ze wat stil en durfden ze niet veel zeggen, maar daarna werd er volop gediscussieerd over allerlei 'netelige' kwesties in EU-Rusland relaties gaande van de gascrisis met Oekraïne tot het respect voor mensenrechten in Tsjetjsenië, de rol van Stalin in de geschiedenis van Rusland en de gespannen relaties met de Baltische staten. Ik overhandig hen met veel plezier en voldoening hun certificaat met hun punten. Dikke pluim voor mijn studentjes! En ook voor Tanja, Kostja, Vadim en Vera om de lat blijven hoog te leggen en te streven naar kwaliteit! Keep up the good work!

brieven uit Kaliningrad (8)

Ik laveer ondertussen als een echte local tussen de plassen (sommige kan men eerder beschrijven als beken of vijvers!), de putten, de ijsplekken, de modder, de auto's en de tramsporen om de overkant van het kruispunt aan de faculteit te bereiken.
Er komen op dat kruispunt 4 heel brede straten bij elkaar en er lopen ook 3 tramlijnen, maar... er zijn geen verkeerslichten! En natuurlijk ook geen zebrapaden. Alhoewel, als je heel, heel goed kijkt kan je op het wegdek onder de modder en sneeuw iets zien dat lijkt op wat ooit moeten zebrapaden geweest zijn. Een extra paar ogen zou bij het oversteken echt van pas komen. Je moet het verkeer dat van alle kanten komt in de gaten houden: even geen snelle geblindeerde jeeps in aantocht, check, (de bestuurders van de oudere Ladakes met het slakkengangetje die wachten meestal wel even voor de overstekende voetgangers), en ook geen tram in zicht? Ok, dan kan het oversteken beginnen. Zorg wel dat je al hebt gechecked of het punt aan de overkant dat je wil bereiken niet onbereikbaar is door een al te diepe plas, want je stapt best in een zo snel mogelijke rechte lijn naar de overkant. Er is immers altijd wel een haastige Rus in aantocht die vindt dat de jacht op voetgangers open is, die denkt dat je samen met de aankoop van een dure wagen ook een speciaal rijbewijs krijgt dat toelaat om alles en iedereen voorbij te steken, desnoods over stoepen heen. Het feit dat er niet echt rijvakken zijn, moedigt deze klasse van chauffeurs nog aan in hun gedrag. De politie met hun Ladakes houden die mannen niet tegen. Zij zijn meestal te druk bezig met het lastig vallen van de mensen met een iets bruinere huidskleur die met versleten bestelwagentjes rondrijden. De lokale versie van Marokkanen en Turken (hier immigranten afkomstig uit de Kaukasus) worden systematisch door de politie uit het verkeer geplukt om hun documenten te inspecteren. Die mensen hebben meestal een handeltje in fruit of andere (soms meer illegale) waren en zijn het doelwit van de nogal racistisch ingestelde politie.
Enfin, terug naar het oversteken. Ik sluit me meestal aan bij een groepje mede-'overstekers' omdat dat me wat dekking biedt. Zware ongevallen waarbij auto's en voetgangers zijn betrokken gebeuren in Rusland dagelijks, waarvan dan uitgebreid verslag wordt gedaan op het avondjournaal. In het centrum van de stad daar zijn de kruispunten wel uitgerust met verkeerslichten. Zelfs heel blitse. Die aftellen tot wanneer je mag oversteken, zodat je kan inschatten of je nog aan de overkant raakt voor het verkeer weer begint te razen.
Eenmaal heelhuids de overkant bereikt, hou je je best zo ver mogelijk van de stoeprand, ook al betekent dat meestal dat je door de modder moet plonzen of over ijsplekken glijden. Zo ver mogelijk weg van de auto's omdat je anders gegarandeerd van kop tot teen onder wordt gesplashed door de auto's die door de grote waterplassen op de stratenrijden.
En eenmaal ter plaatse, mag je dan beginnen met al de laagjes van je lijf te pellen, want binnen is het snikheet. Natuurlijk ook inspecteren of je broekspijpen niet onder al te veel modderspatten zitten van dat hele avontuur dat amper iets meer dan 500 meter wandelen met zich meebrengt hier. Ik heb al gemerkt dat een collega hier in haar bureaulade een paar extra propere schoenen heeft zitten. Geen slecht idee. Ik zou het ook doen, maar voorlopig stel ik het hier goed met mijn 'Dresden boots' (die ik in Dresden kocht toen het daar plots begon te sneeuwen tijdens ons verblijf): zero elegantie, maar superhandig, want het is al avontuurlijk genoeg zo. Dat allemaal doen mét hoge naaldhakken, dat is me een te geavanceerd level, dat laat ik over aan de echte 'locals'.

Brieven uit Kaliningrad (7)

Na mijn vorige postje, hadden jullie deze link natuurlijk nog tegoed.

Vandaag wat fotokes waarmee ik de opvallende contradicties in deze stad probeer te illustreren: de kathedraal met het graf van Kant (op een eilandje in de rivier op een heel rustige plek) en het "Monster" of de mislukte blokkendoos alias het Huis der Sovjet (waarlangs auto's op brede straten razen) dat staat op exact de plaats waar de burcht van de Teutoonse Orde stond. Het splinternieuwe "Vissersdorp" met chice hotels, spa's, cafe's, winkeltjes en daar pal naast deprimerende Sovjetblokken. Nieuwe bouwprojecten en versleten woonbuurten. Als ik nog een keer naar hier zou komen, zou ik vooral heel veel potten verf willen meebrengen om al die grauwe lelijke gebouwen een likje verf te geven.
Die schrille contrasten tussen rijk en arm, superdeluxe over-de-top-decadent en o zo armoedig en verouderd, die zijn zo tekenend voor het huidige Rusland. Het valt moeilijk in beelden te vatten omdat ik natuurlijk niet meteen op elke straathoek wil gaan staan opvallen door foto's te schieten van "de lelijkheid" en van de minder goedgestelde mensen die proberen de eindjes aan elkaar te knopen door op de straathoeken wat eigen gekweekte pompoenen en appels te verkopen.
Hier rijden ambulances rond waarvan je denkt dat ze uit het decor van een oorlogsfilm (misschien zelfs WOI) komen, maar die blijken nog steeds dienst te doen! Maar enkele seconden later raast een Porche Cayenne voorbij.
Op de unief is overal WiFi, maar geen toilet dat voldoet aan de basisvoorwaarden voor minimum hygiëne, laat staan toiletpapier.
Vrouwen lopen op hoge naaldhakken met hun gsm's en blinkende sjakossen, maar de straten en stoepen zijn zo modderig en vol putten en gaten dat het een hele kunst is dat ze a) die schoenen proper kunnen houden en b) hun voeten niet breken.
Ik kan nog uren doorgaan over al die contrasten die voor mij heel verwarrend zijn maar door de mensen hier blijkbaar als de normaalste zaak ter wereld worden aanvaard. Hier kan je met eigen ogen komen zien dat de EU en Rusland zo dicht tegen elkaar liggen en tegelijkertijd zo eindeloos ver van elkaar verwijderd zijn. Geen meer geschikte plaats als deze om een cursus over "EU-Russia relations" te komen doceren!

Brieven uit Kaliningrad (6)

"Russians (love their children too)", dat liedje van Sting daar moest ik hier al enkele keren aan denken. Ik herinner me dat dat nummer uit 1985 (waar is de tijd naartoe?) mij qua tekst heel erg aansprak. Ik had de tekst ervan op mijn kamer opgehangen. Ik kon toen amper een woord Engels, maar had met behulp van een woordenboek ijverig de hele tekst vertaald. Nu ik er over nadenk was dat 1 van de eerste tekenen van mijn fascinatie niet voor Sting (toen vond ik hem helemaal nog niet zo knap als een paar jaar later), maar voor Rusland.
Eigenlijk waren de kiemen van die fascinatie voor de Sovjet-Unie er nog veel vroeger al. Ik herinner me tv-beelden van de begrafenis van Brezjnev (in 1982) en hoe het mij intrigeerde dat daar in dat verre gigantische land alles er zo totaal anders aan toe ging en vooral dat alles wat daar gebeurde zo mysterieus verborgen en bedreigend leek voor ons. Toen waren er (heel kort) Tsjernenko en Andropov en dan kwam Gorbatsjov met zijn perestrojka en glasnost en ging ik mee in de Gorby-mania in het Westen. Ik besloot Russisch te studeren, ook omdat ik die Russische literatuur van Poesjkin, Dostojevski en co. graag in het origineel wilde kunnen lezen. Ik probeerde mijn eerste woordjes en het Cyrillisch alfabet onder de knie te krijgen toen Jeltsin op een tank kroop en zat in het eerste jaar slavistiek toen de Sovjet-Unie uiteen viel.
Nu exact 25 jaar na het begin van perestrojka zit ik in een stukje Rusland dat volledig is omring door EU-lidstaten (wie had dat toen gedacht?). Er is in Rusland ontzettend veel veranderd sinds perestrojka. For better and worse. Maar 1 ding is zeker niet veranderd: Russians love their children too.
Kinderen zijn hier kostbaar goed, zoals overal in de wereld. Maar gegeven de penible demografische toestand van Rusland zijn ze hier letterlijk "kostbaar". Om ouders aan te moedigen hun gezin uit te breiden van het traditionele 1-kind gezin naar 2 of meer, is er nu immers sinds recent een staatspremie van 250.000 roebel (de niet onaardige som van ongeveer 6250 Euro) bij de geboorte van een 2de kind. Maar belange niet iedereen kan zomaar de stap zetten voor gezinsuitbreiding. Er zijn oa. veel vruchtbaarheidsproblemen, maar daarop rust (nog meer dan bij ons) een taboe. Daarnaast zijn er ook de praktische bezwaren: niet iedereen heeft hier een ruime woning waarin plaats is voor een kroostrijk gezin (de premie is vooral bedoeld om oa. een ruimere woning te kunnen huren/kopen).
Kinderen fleuren het grauwe straatbeeld hier op met hun kleurrijke mutsen (bij de meisjes steevast met zo'n pomponnetje bovenop) en sneeuwpakken. Flink ingeduffeld zijn ze, die Russische kinderen. Maar dat is ook nodig, want er staat hier een ijskoude wind. Ze worden verwend met speelgoed en snoep, net zoals de kinderen bij ons. En ze spelen graag buiten, want de apartementjes zijn voor de grote meerderheid van de bevolking nog steeds krap. In de buurt hier zie je overal glijbanen en schommels en klimrekken van het soort dat 30 jaar geleden Belgische speelplaatsen sierde, maar nu allang door meer veilige en moderne modellen zijn vervangen bij ons.
Ik zou elk kind dat ik tegenkom willen platknuffelen omdat ik mijn eigen Dochterlief stilaan hard begin te missen.